جایگاه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی زنان در دوره امویان (41ـ132هـ)

گسترش نفوذ اعراب مسلمان در سرزمین های مجاور شبه جزیره، از زمان خلفای راشدین آغاز شده بود؛ و در دوره امویان تثبیت یافت و پس از کم رنگ تر شدن جنجال های نظامی زمینه اختلاط ذهنی و فرهنگی در این دوره ایجاد شد. پیچیدگی اجتماعی در این دوره نسبت به دوره اسلامی پیش از خود بیشتر شده بود و شرایط جدیدی را به همراه داشت. پژوهش حاضر می کوشد تا توصیفی از اوضاع و احوال زنان به عنوان بخشی گسترده از جامعه آن روز به دست دهد و جایگاه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آنان را واکاود. در دوره امویان برخی مولفه های سنن جاهلی مجال ظهور بیشتری یافت؛ یکی از مهم ترین این مولفه ها تعصبات قومی و قبیله ای بود که سهم بالایی در ارزش گذاری افراد داشت. هرچند نوعی نگاه بدبینانه نسبت به جنس زن و جوهر هستی وی وجود داشت اما زنانی که از جایگاه قبیله ای بهتری برخوردار بودند شأن اجتماعی بالاتری نیز داشتند. در بعد فرهنگی تاثیر اقوام مغلوب بسیار محسوس و پردامنه گشت. نمود بارز آن رواج هر چه بیشتر موسیقی و غناء بود که زنان نیز در آن سهیم بودند. تعلیم و تعلم مخصوصا برای زنان در این دوره بصورت جدی مطرح نبود؛ فعالیت هایی از این دست محدود به آموزش کتابت، قرآن و سهیم شدن در نقل روایات می شد. زمینه باز فرهنگی ایجاد شده از دغدغه مشارکت سیاسی زنان کاسته بود بخصوص اینکه حاکمان اموی نسبت به مخالفان رویکردی سرکوب گر و خاموش کننده داشتند.